Pisemne
formy wypowiedzi
Opowiadanie to forma wypowiedzi literackiej ukazująca określony
świat przedstawiony, złożony z czasu i miejsca akcji, bohaterów oraz wydarzeń,
powiązanych ze sobą w porządku chronologicznym i przyczynowo – skutkowym. Jego celem
jest przedstawienie jakiejś historii, której źródłem może być rzeczywistość,
film, lektura lub nasza wyobraźnia.
Opowiadanie twórcze
to opowiadanie, w którym piszący wykorzystuje swoją wyobraźnię kreując nowych
bohaterów, świat i wydarzenia. Opowiadanie
twórcze na egzaminie będzie bazowało na lekturze obowiązkowej. Należy wykazać
się jej znajomością. Redagując opowiadanie
twórcze należy umieścić bohaterów np. w nowej sytuacji zmieniając bieg
wydarzeń. Trzeba zachować realia , tzn. nie można wyposażyć bohaterów w cechy,
których nie posiadają w książce.
xxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxx
Schemat
kompozycyjny opowiadania
Wstęp
Zawiązanie akcji
Ø Określenie czasu i miejsca akcji, prezentacja
bohaterów.
Ø Wprowadzenie w atmosferę zdarzeń, nakreślenie
problematyki.
Wstęp powinien być ciekawy, by zachęcić do dalszego
czytania.
Rozwinięcie
Zawiązanie akcji
Ø Rozpoczęcie akcji opowiadania.
Akcja
Ø Prezentacja przebiegu zdarzeń z zachowaniem kolejności chronologicznej, rozstrzygnięcie sytuacji głównego bohatera z zachowaniem związku przyczynowo – skutkowego.
Zdarzenia muszą być ze sobą powiązane, spójne
Punkt
kulminacyjny
Ø Moment poprzedzający
nagły zwrot wydarzeń. Nowa sytuacja dla bohatera.
Ø Zmierza do rozwiązania
problemu i zakończenia.
Zakończenie
Rozwiązanie
akcji
Ø Etap końcowy, który przynosi ostateczne
rozstrzygnięcie problemów w opisywanych wątkach, np. przez zaskakującą puentę.
Ø Krótkie podsumowanie opowiadania, ocena
sytuacji przedstawionego ciągu zdarzeń.
Zakończenie musi być
logicznym rozwiązaniem
xxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxx
Elementy twórcze (w
opowiadaniu należy zastosować co najmniej 6):
czas wydarzeń,
miejsce
zdarzeń, elementy
opisu (bohatera, krajobrazu, miejsca, przedmiotu, przeżyć),elementy
charakterystyki postaci, zwroty akcji, punkt kulminacyjny, puenta , monolog bohatera, dialogi
postaci, retrospekcja.
Niezbędnik dobrego
opowiadania
Ø Przypomnij sobie treść utworu na
podstawie którego będziesz pisać
opowiadanie.
Ø Konsekwentnie stosuj narrację w opowiadaniu ( nie mieszaj czasu
teraźniejszego z przeszłym).
Ø Wprowadzaj dużą liczbę czasowników-
one dynamizują akcję.
Ø Pamiętaj o urozmaicaniu fabuły elementami
innych form wypowiedzi: opisu (przedmiotu, postaci, miejsca), charakterystyki,
dialogu, monologu. Jeśli wprowadzasz dialogi, każdą wypowiedź zapisuj od nowego
akapitu i od myślnika.
Ø Stosuj zwroty akcji używając słów
np. wtem, nagle. Zaplanuj punkt kulminacyjny.
Ø Opisuj wydarzenia chronologicznie.
Aby przywołać wydarzenia wcześniejsze, wykorzystaj retrospekcję.
Ø Zachowaj związek przyczynowo –
skutkowy między wydarzeniami. Posługuj się wyrazami, które sygnalizują ich
kolejność, np. najpierw, potem.
Ø Zadbaj o wyraźne zakończenie
opowiadania – zastosuj puentę, przedstaw refleksję i zaprezentuj własną opinię.
Przydatne zwroty i
wyrażenia
Wstęp
§ Działo się to w …
§ To, co chcę wam
opowiedzieć, wydarzyło się, gdy…
§ Było słoneczne
lipcowe przedpołudnie…
§ Nigdy nie
zapomnę dnia, w którym…
§ Wydarzenia,
których będziecie świadkami…
§ Zdarzyło się to
w miniony piątek,
Słownictwo budujące następstwo czasowe
§ najpierw, na początku, pewnego razu
§ następnie,
potem, później
§ po chwili, za
moment, zaraz po tym
§ wkrótce,
niedługo, w końcu
§ pod koniec dnia,
wówczas
§ nieco później,
po chwili
§ tymczasem, w tym
momencie, z kolei
Wprowadzenie postaci
§ ujrzałem wówczas
§ bohaterem
wydarzenia był
§ okazał się nim
§ osoba, która
wtedy weszła
§ tego dnia
poznałam
Elementy opisu
§ usytuowanie:
znajduje się pomiędzy, wisi, leży przy lampie, stoi na brzegu, znajduje się
§ wielkość: duży,
ogromny, spory, mały niewielki, filigranowy, jak ziarnko maku, mały jak
okruszek
§ kolor:
jednobarwny, jednokolorowy, jasny, wyblakły, wielobarwny, ciemny, wyrazisty,
§ cechy: wyróżnia
się, przyciąga uwagę, , różni się od innych, jego wyjątkowość polega na
§ postać: smukła,
przygarbiona sylwetka, figlarne oczy, bujne włosy, twarz okrągła, pociągła,
podłużna, owalna, włosy puszyste, proste, kręcone, kaskada włosów, uczesane,
potargane, kruczoczarne, szpakowate, przyprószone siwizną
§ ubiera się
elegancko, szykownie, wytwornie, podąża za modą, osi łachmany, odziany,
wystrojony, strój odświętny, ubiera się stosownie do panującej mody
§ sposób
poruszania się: porusza się z wdziękiem, chodzi szybko, energicznie, chodzi z
trudem, ociężale, porusza się w żółwim tempie, chodzi wolno
Wprowadzenie dialogów
§ zabrał głos,
odpowiedział, odrzekł
§ potwierdził,
skwitował, zapytał
§ zawołał, stwierdził,
wtrącił
§ zaczął krzyczeć,
wrzeszczał, wykrzyknął
Elementy charakterystyki
§ lekkomyślny,
odpowiedzialny, pracowity
§ szlachetny,
honorowy, wierny, obowiązkowy, sumienny
§ spokojny,
żywiołowy, łagodny, wybuchowy, gwałtowny
§ ponury,
kłótliwy, ugodowy, porywczy,
§ mądry,
wykształcony, ciekawy świata, wyróżnia się wyjątkową pracowitością, słynął ze
zdolności organizatorskich
§ usposobienie
miłe, pogodne, łagodne, apatyczne, awanturnicze, wojownicze, tchórzliwe,
porywcze, wybuchowe
§ cechy umysłu: mądry,
inteligentny, przedsiębiorczy, spostrzegawczy, zaradny, zdolny, utalentowany, błyskotliwy
§ wady: fałszywy,
nieuczciwy, przemądrzały, arogancki, zarozumiały, wyniosły, skąpy, chciwy,
wyniosły
§ zalety:
taktowny, uprzejmy, odpowiedzialny, obowiązkowy, sumienny, dokładny,
skrupulatny, hojny, szczodry, skromny, życzliwy, szlachetny, honorowy,
rzetelny, konsekwentny
§ słownictwo
oceniające: altruista, dobroczyńca, filantrop, intelektualista, mistrz, wzór,
ideał, chytrus, chciwiec, próżniak, pyszałek, awanturnik, chuligan, zawadiaka,
kłamca
Informacje o przeżyciach i wrażeniach
§ Radość, którą
przeżyłam była…
§ Nie pamiętam,
czy coś wywarło na mnie takie wrażenia, jak…
§ Trudno mi o tym
pisać, ale…
§ Z tego
wydarzenia wyniosłem naukę…
Słownictwo ożywiające narrację
§ nieoczekiwanie,
niespodziewanie, nagle, wtem, raptem, momentalnie, błyskawicznie, gwałtownie
§ jak grom z
jasnego nieba, w okamgnieniu, w ułamku sekundy, lada moment
Zespolenie tekstu (układ przyczynowo – skutkowy)
§ więc, zatem,
ponieważ, wobec tego, w takim razie, w związku z tym, wszakże, przecież
§ oprócz tego,
poza tym,
§ po pierwsze, po
drugie,
§ moim zdaniem,
sądzę, uważam
§ krótko mówiąc,
mianowicie, otóż
Zakończenie
§ Kto by pomyślał,
że…
§ Ta historia
nauczyła mnie…
§ I tak skończyła
się moja przygoda…
§ Zakończenie tej
historii było dość zaskakujące…
§ Ta historia uświadomiła mi…
§ Dzięki temu
zdarzeniu…
§ Tę historię będę
pamiętać zawsze…
§ W ten sposób
zakończyła się moja niezwykła…
§ I chociaż ta
historia skończyła się szczęśliwie, postanowiłam…
Przykład opowiadania twórczego
zamieszczonego w Informatorze o egzaminie ósmoklasisty z języka polskiego od
roku szkolnego 2018/2019 (OKE Kraków)
Napisz opowiadanie o spotkaniu jednego z bohaterów Zemsty z bohaterem innego utworu
literackiego, w czasie którego jeden z nich przedstawi najśmieszniejszą
sytuację ze swojego życia. Wypracowanie powinno dowodzić, że bardzo dobrze
znasz obie wybrane postacie. Twoja praca powinna liczyć co najmniej 200 słów.
Późnym wieczorem Rejent Milczek za oknem
dostrzegł dziwaczną postać. Nie zastanawiając się ani chwili, ruszył ku krętym
zamkowym schodom i zbiegł na sam dół. Jego oczom ukazał się niecodzienny widok.
Na chudej szkapinie siedział okrakiem niemłody rycerz w zbroi. Powoli zbliżył
się do Rejenta, po czym przemówił:
– Jam jest waleczny rycerz Don Kichot z La Manchy. Poszukuję
wybranki mego serca, Dulcynei. Czy w tym zamku ją znajdę?
– Drogi rycerzu – wyszeptał szlachcic. – Witaj
w murach tego zamku. Jestem Rejent Milczek, jego właściciel… a właściwie jego
połowy, ale z tego co wiem, nie zamieszkuje go żadna Dulcynea.
Rycerz
wyraźnie posmutniał.
– Cóż, nie ustanę w poszukiwaniach. Poprzysiągłem, że honoru mej
ukochanej bronić będę po kres moich dni. Choćbym miał stanąć do pojedynku ze
wszystkimi olbrzymami, które żyją w tej krainie! – wykrzyczał rycerz.
–
Ciszej, proszę, mam bardzo wrażliwy słuch – wysyczał Rejent.
– Pamiętam najtrudniejszą potyczkę, którą stoczyłem. Olbrzym miał
potężne ramiona, którymi wciąż kręcił i machał jak skrzydłami. Większy był ode
mnie, ale i tak pokonałem go bez wysiłku. Honor mej Dulcynei został ocalony,
choć nie rozumiem, dlaczego świadkowie śmiali się do rozpuku i twierdzili
potem, żem walczył z… wiatrakiem…
– Ciii –
zasyczał ponownie Rejent.
Rycerz zsiadł ze swojej
szkapy i obaj udali się do komnaty Rejenta.
– Długo
już tak poszukujesz wybranki swego serca?
– Och,
życie całe – westchnął.
– Rozumiem cię, ja także chciałbym zdobyć towarzyszkę życia, bo
samotność mi ostatnio dokucza. A gdyby jeszcze była zamożna!... Czynię nawet
starania o pewną damę, Podstolinę. Cześnik, mój sąsiad, także do niej smali
cholewki, ale on jest schorowany; kto wie, czy starczy mu sił i zdrowia… cóż…
Jeśli taka wola nieba – z nią się zawsze zgadzać trzeba… – na jego ustach
pojawił się wyraz udawanego smutku.
– A
jeśli Podstolina odmówi ci swej ręki, czy będziesz o nią walczył?
Rejent
spojrzał groźnie na swego rozmówcę i odrzekł szybko:
– Chyba
już najwyższy czas, abyś wyruszył w dalszą drogę.
Don
Kichot założył na głowę lekko pordzewiały hełm i powoli ruszył ku drzwiom.
– Dziękuję za gościnę i rozmowę. Ruszam pokonać wszystkie olbrzymy,
które staną na mej drodze do ukochanej. Muszę ją odnaleźć.
– Bywaj
zdrów.
Brak komentarzy:
Prześlij komentarz